Wywiadowczy system Hermes pod lupą NIK. Złożono zawiadomienie do prokuratury

Najwyższa Izba Kontroli skierowała do prokuratury zawiadomienia o możliwości popełnienia przestępstw związanych z zakupem systemu Hermes. Chodzi o wyrządzenie szkody majątkowej w wielkich rozmiarach i celowe nieujawnienie kontrolerom NIK dokumentu księgowego dotyczącego systemu Hermes.

NIK o nieprawidłowościach i systemie Hermes

Izba negatywnie oceniła zarówno proces nabycia systemu Hermes przez Prokuraturę Krajową (PK) w listopadzie 2020 roku, jak również zbadane w kontroli aspekty jego wykorzystania.

Miał on służyć jako narzędzie wspomagające przeprowadzanie analizy kryminalnej. Z oprogramowania Prokuratura korzystała od 19 stycznia 2021 r. do 13 marca 2024 r. W tym okresie wykonano 398 analiz kryminalnych.

W komunikacie NIK stwierdza:

Chociaż system do analizy danych z otwartych źródeł kosztował ponad 15 mln zł, to jego zakupu dokonano bez żadnego przygotowania. Nie przeprowadzono analizy potrzeb, zakresu zastosowania tego systemu, czy konkretnych jego funkcjonalności.

Należy podkreślić, że PK przy zakupie Hermesa w sposób nieuprawniony wyłączyła zastosowanie przepisów o zamówieniach publicznych, choć na rynku były tańsze oprogramowania o takich samych możliwościach.  Było to działanie nie tylko nielegalne, ale również rażąco niegospodarne i nierzetelne.

Niegospodarność i nierzetelność przy zakupie Hermesa

Zauważono, że zakupu systemu dokonano bez rzetelnego rozeznania rynku i analizy ekonomicznej zakupu tego typu oprogramowania. Co więcej, okazało się, że najdroższy z alternatywnych systemów dostępnych na rynku i posiadający te same funkcje był 6,5 mln zł tańszy od systemu Hermes.

Izba zgromadziła też materiał dowodowy, który wskazuje, że kierownictwo Prokuratury Krajowej od początku planowało zakup właśnie tego systemu, oferowanego przez tego konkretnego dostawcę.

Na dodatek ówczesne kierownictwo PK podejmowało wysiłki, by zakup ukryć przed opinią publiczną.

Nie zadbano też o bezpieczeństwo danych. Jak podaje NIK:

Zarówno instalacja tzw. hardware, jak i możliwości systemu Hermes – oferowanego przez zagranicznego dostawcę – nie zostały w żaden sposób zweryfikowane pod względem bezpieczeństwa przetwarzanych w Prokuraturze Krajowej danych, w tym informacji objętych tajemnicą prowadzonych postępowań przygotowawczych. 

Okazało się też, że pracownicy, którzy mieli stosować system Hermes w ramach dokonywanych analiz kryminalnych, nie zgłaszali potrzeby zakupu takiego systemu. Co więcej, przed zakupem oprogramowania za 15,6 miliona złotych nie przeprowadzono nawet jego testów, gdyż dostawca nie przewidywał takiej możliwości. 

Kogo wyszukiwano z pomocą systemu Hermes?

Teoretycznie Hermes miał być narzędziem wykorzystywanym w analizach kryminalnych, tymczasem okazało się, że przeprowadzono za jego pomocą 400 wyszukiwań, obejmujących informacje o znanych politykach, samorządowcach, prokuratorach i osobach ze sfery biznesu.

Biorąc pod uwagę koszty zakupu systemu, koszt wykonania jednej analizy wyniósł ok. 40 tys. zł.

Izba znalazła liczne dowody wskazujące na nieuprawnione użycie systemu Hermes. Chodzi tu o wyszukiwanie informacji z naruszeniem obowiązujących w Prokuraturze Krajowej procedur, bez wymaganych formalnych wniosków, na podstawie ustnych poleceń, a także bez weryfikacji czy wyszukiwania te były związane z popełnieniem przestępstwa. 

(…) nieformalne zapytania realizowane w systemie Hermes, których nie można było powiązać z popełnianiem przestępstw, dotyczyły znanych polityków i samorządowców, pojawiających się w mediach prokuratorów, a także znanych osób ze sfery biznesu.

Dwa zawiadomienia do prokuratury

Jak podaje NIK, w wyniku kontroli skierowano dwa zawiadomienia do prokuratury:

• o uzasadnionym podejrzeniu popełnienia przestępstw określonych w przepisach art. 231 § 1 i art. 296 § 3 Kodeksu karnego.
• o uzasadnionym podejrzeniu popełnienia przestępstw określonych w przepisach art. 272 Kodeksu karnego oraz art. 98 ustawy o NIK.

Ma ono związek z celowym nieujawnieniem jednej z faktur za zakup systemu Hermes – wytypowanej w ramach losowego badania dokumentów księgowych – w czasie kontroli budżetowej NIK przeprowadzonej w prokuraturze krajowej w 2023 roku.

Źródło: NIK, Gazeta Prawna. Zdjęcie otwierające: YouTube / zrzut ekranu

Część odnośników to linki afiliacyjne lub linki do ofert naszych partnerów. Po kliknięciu możesz zapoznać się z ceną i dostępnością wybranego przez nas produktu – nie ponosisz żadnych kosztów, a jednocześnie wspierasz niezależność zespołu redakcyjnego.

Artykuł Wywiadowczy system Hermes pod lupą NIK. Złożono zawiadomienie do prokuratury pochodzi z serwisu ANDROID.COM.PL - społeczność entuzjastów technologii.