Historia polskiej złotówki. Narodowy symbol Polski

Polski złoty to nie tylko narzędzie wymiany handlowej – to także symbol tożsamości narodowej, ekonomicznej niezależności i przemian ustrojowych. Jego historia sięga końca XV wieku i odzwierciedla burzliwe dzieje Rzeczypospolitej. Od jednostki obrachunkowej po nowoczesny środek płatniczy - złoty towarzyszył Polakom przez wieki, zarówno w czasach wolności, jak i zaborów.

Złoty - narodziny jednostki obrachunkowej

Pierwsze wzmianki o złotym w sensie obrachunkowym pojawiły się w końcu XV wieku. Sejm w Piotrkowie w 1496 r. postanowił, że jeden złoty będzie równy 30 groszom. Było to uproszczenie rachunkowe w świecie, w którym obrót pieniężny opierał się na monetach różnego pochodzenia i jakości, takich jak dukaty, talary czy grosze​.

Od obrachunku do monety - narodziny fizycznego złotego

Choć złoty przez wieki funkcjonował tylko na papierze - jako umowna jednostka rozliczeniowa - z czasem zaczęto bić monety o tej nazwie. W drugiej połowie XVII wieku pojawiły się srebrne monety o nominale 30 groszy, które odpowiadały jednemu złotemu. Były to m.in. słynne tymfy i boratynki - niskiej jakości monety emitowane w okresie kryzysu finansowego za panowania Jana Kazimierza​.

Reforma monetarna ostatniego króla

W XVIII wieku, za panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego, przeprowadzono reformę monetarną (1766 r.), która uporządkowała system i wycofała z obiegu zdewaluowane monety. Ustalono, że talar będzie wart 8 złotych, a dukat - 16 i ¾ zł. Choć reforma była ambitna, nie przetrwała długo z powodu napływu obcej, zaniżonej jakości monety​.

Rozbiory i kres polskiej waluty

Po rozbiorach Polski własna waluta przestała istnieć. Każdy zaborca wprowadził swój system monetarny: ruble w zaborze rosyjskim, marki w pruskim, korony w austriackim. Próby emisji własnej waluty podejmowano jedynie w okresie Księstwa Warszawskiego (1807-1815), jednak po jego upadku złoty został ponownie wyparty.

Marka polska - okupacyjna waluta przejściowa

Po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku Polska była krajem wielu walut - od rubla po koronę austro-węgierską. Tymczasową jednostką płatniczą stała się marka polska, emitowana pierwotnie przez okupacyjną Polską Krajową Kasę Pożyczkową (PKKP), a następnie przejęta przez państwo polskie​.

Reforma Grabskiego - powrót złotego

W wyniku hiperinflacji w latach 20. XX wieku, w 1924 roku rząd Władysława Grabskiego przeprowadził gruntowną reformę walutową. Nowy złoty zastąpił markę polską (w stosunku 1 złoty = 1,8 mln marek polskich). W tym samym czasie powołano Bank Polski S.A., odpowiedzialny za emisję nowej waluty. Złoty został oparty na stabilnym kursie do franka szwajcarskiego, a nie na parytecie złota​.

Złoty w PRL - kontrolowana waluta

Po II wojnie światowej złoty zachował swoją nazwę, ale nie swobodę. System walutowy PRL-u był centralnie sterowany, a waluta wymieniana po nierealnych kursach. W 1950 roku przeprowadzono reformę pieniężną, wymieniając złote w stosunku 100:1. Zmiana ta została przeprowadzona nagle i bez wcześniejszych zapowiedzi, co doprowadziło do utraty oszczędności przez obywateli​.

Denominacja 1995 - nowy początek

Po transformacji ustrojowej Polska zmagała się z inflacją i brakiem przejrzystości w systemie cen. W odpowiedzi, w 1995 roku przeprowadzono denominację - 10 000 starych złotych (PLZ) zostało przeliczonych na 1 nowego złotego (PLN).

Nowe banknoty, zaprojektowane przez Andrzeja Heidricha, zostały stworzone z dbałością o estetykę i bezpieczeństwo, a ich szata graficzna nawiązywała do polskiego dziedzictwa historycznego. Umieszczono na nich portrety wybitnych władców Polski: Mieszka I na banknocie 10-złotowym, Bolesława Chrobrego na 20-złotowym, Kazimierza Wielkiego na 50-złotowym, Władysława Jagiełły na 100-złotowym, Zygmunta Starego na 200-złotowym oraz – od 2017 roku - Jana III Sobieskiego na banknocie o nominale 500 złotych.

Współczesny złoty - stabilność i niezależność

Obecnie Polska nadal posługuje się własną walutą, mimo że w momencie akcesji do Unii Europejskiej zobowiązała się do przyjęcia euro. Złoty, zarządzany przez Narodowy Bank Polski, stanowi fundament niezależnej polityki pieniężnej. Codzienne kursy walutowe i analizy dostępne są m.in. na portalach takich jak e-kursy-walut.pl/forex-waluty, które umożliwiają śledzenie zmian na rynku Forex.

Bibliografia:

1. A. Dylewski, Historia pieiądza na ziemiach polskich, Warszawa 2011.
2. Polski złoty w obiegu od 100 lat. Materiały edukacyjne dla szkół podstawowych i ponadpodstawowych.
3. Dzieje złotego, „Bankoteka”, Wrzesień 2018.