Reaktor jądrowy, który spadł z nieba. Radziecki eksperyment do dziś budzi zdziwienie

W okresie zimnej wojny zarówno Stany Zjednoczone Ameryki, jak i Związek Radziecki wystrzeliły w kosmos dziesiątki satelitów napędzanych energią jądrową. Do dziś wiele satelitów z napędem jądrowym, w tym te, które zostały wystrzelone w czasie zimnej wojny, nadal krąży wokół Ziemi. Szacuje się, że ponad 30 takich satelitów pozostaje na orbicie… i kiedyś satelity te mogą spaść na powierzchnię Ziemi, podobnie jak Kosmos 954.

Historia radzieckiego satelity… i jej koniec

Kosmos 954 był radzieckim satelitą rozpoznawczym wyposażonym w reaktor jądrowy, który został wystrzelony 18 września 1977 roku z kosmodromu Bajkonur. Był częścią programu RORSAT, którego celem było monitorowanie ruchu morskiego, w tym okrętów podwodnych z napędem jądrowym.

Satelita miał za zadanie pozostawać na orbicie przez dłuższy czas, jednak już w grudniu 1977 roku zaczął zachowywać się nieprzewidywalnie. Wykonywał dziwne manewry i zmieniał swoją orbitę nawet o 80 kilometrów. Podczas tajnych spotkań Sowieci ostrzegali Stany Zjednoczone, że utracili kontrolę nad satelitą. Spadł na Ziemię w styczniu 1978 roku. 

Radioaktywne szczątki w Kanadzie

24 stycznia 1978 roku Kosmos 954 wszedł w atmosferę ziemską nad północno-zachodnią Kanadą. Satelita był napędzany reaktorem jądrowym BES-5, zawierającym około 50 kilogramów uranu-235, jednak system, system, który miał usunąć zużyty rdzeń reaktora na bezpieczną orbitę (tj. wyrzucić go w przestrzeń kosmiczną, gdy satelita osiągnie koniec swojego okresu eksploatacji), zawiódł.

To doprowadziło do rozproszenia radioaktywnych szczątków na obszarze ponad 124 000 kilometrów kwadratowych. Spadły one na 600-kilometrową trasę z Great Slave Lake do Baker Lake, obejmując części Terytoriów Północno-Zachodnich, Alberty i Saskatchewan. 

Amerykanie i Kanadyjczycy posprzątali po Kosmos 954

Wydarzenie to wywołało międzynarodową reakcję i doprowadziło do wielomiesięcznej operacji oczyszczania, znanej jako Operacja Morning Light. Operacja ta była wspólnym wysiłkiem Kanady i Stanów Zjednoczonych, a jej celem było odzyskanie i usunięcie radioaktywnych fragmentów satelity (Amerykanie chcieli przy okazji bliżej poznać stosowane przez wroga technologie). W szczytowym momencie poszukiwań, około 220 osób znajdowało się w Edmonton i Yellowknife, które było bazą operacyjną dla śmigłowców używanych w poszukiwaniach.

Katastrofa wywołała napięcia między Związkiem Radzieckim a Kanadą i Stanami Zjednoczonymi. Sowieci początkowo zaprzeczali odpowiedzialności, ale ostatecznie zapłacili. Zgodnie z Konwencją o międzynarodowej odpowiedzialności za szkody wyrządzone przez obiekty kosmiczne z 1972 roku (Dz.U. 1973 nr 27 poz. 154) państwo, które wystrzeliwuje obiekt w przestrzeń kosmiczną, ponosi odpowiedzialność za szkody wyrządzone przez ten obiekt. Dlatego Kanada wystawiła Związkowi Radzieckiemu rachunek na 6 milionów dolarów za sprzątanie. Sowieci ostatecznie w 1981 roku zapłacili 3 miliony dolarów kanadyjskich…

Incydent z Kosmosem 954 wywołał dyskusje na temat bezpieczeństwa satelitów zasilanych energią jądrową. Po tym zdarzeniu wiele krajów zaczęło bardziej ostrożnie podchodzić do wykorzystywania reaktorów jądrowych w kosmosie. Chociaż nie nastąpiła całkowita rezygnacja z energii jądrowej w satelitach, to zdecydowanie zmniejszyła się liczba misji wykorzystujących ten rodzaj zasilania.

Źródło: CIA, DiaNuke, Canadian History Ehx, YouTube, Robin Des Bois. Zdjęcie otwierające: Vera Larina / Shutterstock

Część odnośników to linki afiliacyjne lub linki do ofert naszych partnerów. Po kliknięciu możesz zapoznać się z ceną i dostępnością wybranego przez nas produktu – nie ponosisz żadnych kosztów, a jednocześnie wspierasz niezależność zespołu redakcyjnego.

Artykuł Reaktor jądrowy, który spadł z nieba. Radziecki eksperyment do dziś budzi zdziwienie pochodzi z serwisu ANDROID.COM.PL - społeczność entuzjastów technologii.