Fram2 wystartował! Pierwsza w historii misja kosmiczna na bieguny właśnie się zaczęła

We wczesnych godzinach porannych 1 kwietnia 2025 roku, o godzinie 3:46 czasu polskiego z przylądka Canaveral na Florydzie wystartowała rakieta Falcon 9. Wyniosła ona na unikatową orbitę okołoziemską czwórkę astronautów w kapsule Crew Dragon, rozpoczynając wstępnie planowaną na około trzy i pół dnia misję nad biegunami niebieskiej planety.

photo cr.: NASASpaceflight

Start rakiety Falcon 9 z misją Fram2.

„Fram”, jest to norweski statek, który został zbudowany w 1892 roku. Na jego cześć nazwano misję. Była to jednostka specjalnie przystosowana do wypraw arktycznych, w których wzięła udział aż 3 razy.

Podczas swojej wyprawy na bieguny załoga Fram2 przebywać będzie w kapsule Crew Dragon od SpaceX, o nazwie „Resilience”, która to przebywała już w kosmosie w ramach misji Crew-1 na ISS, Inspiration4 czy Polaris Dawn. Jest ona wyposażona w „największe okno w kosmosie”, czyli szklaną kopułę zamontowaną na czubku pojazdu zamiast włazu wykorzystywanego np. w misjach na Międzynarodową Stację Kosmiczną. Zadanie wyniesienia jej na orbitę powierzono, jak się już okazało, z powodzeniem, rakiecie Falcon 9 w wersji Block 5 także od firmy SpaceX. 70-metrowy olbrzym spełnił swoje zadanie, wynosząc „Resilience” na bardzo nietypową orbitę dla misji załogowych, a mianowicie pierwszą w historii z inklinacją względem równika bliską 90 stopni. Do tej pory rekordzistą były radzieckie loty z lat 60. ubiegłego wieku, których to inklinacja sięgnęła 65 stopni. Dodatkowo po starcie z legendarnej platformy LC-39A w Kennedy Space Center na Florydzie, z której swoje wyprawy rozpoczynały załogi programu Apollo, rakieta skierowała się na południowy wschód wzdłuż wybrzeży, aby następnie skręcić na południe, co pozwoliło na usłyszenie i zobaczenie maszyny przez dużo większą liczbę obserwatorów. Niektórzy z nich, być może właśnie z powodu dłużej trwającego wystawienia na hałas niż przy innych startach, stwierdzili, że ryk silników Falcona 9 jest porównywalny do tego wytwarzanego przez SLS!

photo cr.: Associated Press

Kapsuła Crew Dragon „Resilience” na szczycie rakiety Falcon 9,90 sekund przed startem.

„Go to launch” – tak brzmiał komunikat na chwilę przed startem Fram2. Zaraz po nim potężne silniki zbudziły się i wyniosły czwórkę astronautów w kosmos. Mniej więcej po ośmiu minutach od startu na Ziemi sukcesywnie wylądował pierwszy i największy człon rakiety Falcon 9. Dla tego egzemplarza był to już 6 udany lot. Dziesięć minut po starcie odłączył się drugi człon rakiety, a załoga misji w końcu znalazła się na niskiej orbicie okołoziemskiej (ang. LEO – Low Earth Orbit), po prawie trzech godzinach oczekiwania wewnątrz pojazdu. Astronauci, którzy tego dokonali, to:

• Chun Wang – Maltańczyk pochodzenia chińskiego wcielający się w rolę dowódcy misji. Oprócz wypraw w kosmos jest podróżnikiem, odkrywcą i jednym z czołowych inwestorów na rynku kryptowalut. Współfinansował między innymi f2pool oraz stakefish, będące jednymi z największych pul wydobywczych świata.
• Jannicke Mikkelsen – reżyserka i operatorka filmowa  ze Svalbardu (Norwegia), specjalizująca się w realizowaniu materiałów w warunkach ekstremalnych i peryferyjnych, takich jak obszary arktyczne, dna oceanów czy przestrzeń kosmiczna. W 2019 roku była specjalistką od załadunku podczas bijącej rekordy misji „One More Orbit” w 50 rocznicę Apollo 11, tym razem wcieli się w rolę dowódcy pojazdu. Jest także pierwszą norweską astronautką.
• Eric Philips – specjalista misji oraz oficer medyczny. Eric to australijski podróżnik ekstremalny, który ukończył wiele wypraw na oba bieguny, sam o sobie mówiąc, że spędził większość dorosłego życia w rejonach podbiegunowych. Współfinansuje Międzynarodowe Stowarzyszenie Przewodników Polarnych (ang. IPGA – International Polar Guides Association), a także jest współtwórcą Schematu Klasyfikacji Wypraw Polarnych (ang. PECS – Polar Expeditions Classification Scheme).
• Rabea Rogge – pilot misji pochodząca z Niemiec. Inżynier elektryki oraz badaczka robotyki, obecnie piszącą swój doktorat w Norwegii. Przewodziła misji satelitarnej i brała udział w badaniu oceanicznej robotyki w Arktyce. Podobnie jak Jannicke, Rabea jest pierwszą kobietą w kosmosie ze swojego państwa.

Dla każdego z członków załogi misja Fram2 to pierwszy w życiu lot w kosmos. Wszyscy są astronautami cywilnymi, wybranymi na potrzeby misji. W ramach przygotowania do postawionego przed nimi zadania przeszli serię szkoleń, a także wybrali się na wspólny, 5-dniowy wyjazd w dzicz stanu Alaska, aby nauczyć się żyć i współpracować ze sobą nawzajem oraz „dostosować się do niekomfortowych warunków w komfortowy sposób” (org. „Getting comfortable in uncomfortable conditions”). Dla upamiętnienia statku Fram będącego wzorem dla nazwy misji oraz jej zamiarów razem z astronautami poza Ziemię poleciał mały fragment tej właśnie jednostki. Chun Wang wziął nawet ze sobą maskotkę misia polarnego, natomiast Eric Philips siedem minut przed startem skomentował misje, nawiązując do swoich wypraw polarnych, które zajmowały po kilkadziesiąt dni – w przypadku misji Fram2 podróż od jednego bieguna do drugiego zajmie zaledwie 46 minut oraz 40 sekund.

photo cr.: NASASpaceflight

Załoga misji Fram2 pozująca do zdjęcia w przebieralni niedaleko platformy startowej 39A w Kennedy Space Centre. Kolejno od lewej: Chun Wang, Rabea Rogge, Jannicke Mikkelsen, Eric Philips.

Nietypowa orbita, po której porusza się „Resilience” jest idealną okazją na zbadanie niedostępnych dotąd zjawisk, niewidocznych np. z ISS. Oprócz pierwszego przelotu ludzi nad biegunami w kosmosie w małej odległości (orbita ma wysokość mniej więcej 440 km) podczas misji będą prowadzone 22 eksperymenty. Jednym z nich jest pierwsze zdjęcie rentgenowskie wykonane w warunkach mikro grawitacji. Pozwoli to na przetestowanie działania potrzebnego do tego celu sprzętu w ekstremalnych warunkach oraz ocena jego przydatności nie tylko w diagnozie obrażeń w przyszłych misjach kosmicznych, ale także w znajdowaniu przyczyn awarii urządzeń używanych przez astronautów.

Innym ciekawym eksperymentem będzie nowy sposób na ćwiczenia dla osób wykonujących misje pozaziemskie mające zapobiegać zanikowi mięśni oraz ilości wapnia w kościach spowodowanego minimalną grawitacją. W tym wypadku załoga przetestuje ćwiczenia z częściowo odciętym dopływem krwi, co ma zwiększyć poziom trudności i wysiłku wymaganego do wykonania zadań, optymalizując czas i przestrzeń potrzebną do tego celu.

Kolejnym ważnym punktem na liście eksperymentów jest hodowla grzybów. Boczniaki, bo o nich tu mowa, są potencjalną perfekcyjną kosmiczną uprawą ze swoim nadzwyczajnie szybkim wzrostem, pozwalającym im podwajać swoje rozmiary w ciągu zaledwie doby. Podczas lotu Fram2 zostanie sprawdzone ich zachowanie w warunkach mikro grawitacji.

Pośród pozostałych eksperymentów zaplanowanych do wykonania podczas trwania misji możemy znaleźć między innymi badania dotyczące śledzenia jakości snu oraz zdrowia psychicznego astronautów, ze szczególnym uwzględnieniem stresu. Ponadto przewidziano monitorowanie poziomów glukozy, badanie kobiecego zdrowia hormonalnego w przestrzeni kosmicznej oraz analizę choroby lokomocyjnej. Eksperymenty obejmują również badania mózgu za pomocą przenośnego zestawu MRI. Dodatkowym testem dla załogi będzie samodzielne wydostanie się z kapsuły po lądowaniu i dotarcie do placówki medycznej bez pomocy osób trzecich, co ma symulować sytuację lądowania załogowej misji na ciele niebieskim w innym niż Ziemia.

W trakcie przelotów nad naszą planetą będą oczywiście robione zdjęcia, a z niektórych z nich będzie można ułożyć puzzle w ramach konkursu Fram2Ham skierowanego do studentów akademickich oraz uczniów szkół średnich zainteresowanych radiofonią. Fragmenty zdjęć trzeba będzie odebrać własnym sprzętem bezpośrednio z nadającej z orbity kapsuły, a następnie ułożyć i odgadnąć, jaka lokacja została sfotografowana i jaki miała ona udział w historii wypraw na bieguny.

photo cr.: TheLaunchPad

Jedno z pierwszych spojrzeń na biegun z wnętrza kapsuły Crew Dragon „Resilience”.

Badania i eksperymenty przeprowadzone przez załogę podczas nieco ponad 4 dni poza Ziemią z pewnością pomogą w rozwoju astronautyki, a zdjęcia biegunów naszej planety dostarczą pięknych widoków dla oczu odbiorców. Fram2 to jedna z tych misji, które na stałe zapiszą się w historii lotów orbitalnych, jednocześnie będąc dowodem na rosnącą rolę prywatnych firm w podboju kosmosu.

Korekta – Alex Rymarski

The post Fram2 wystartował! Pierwsza w historii misja kosmiczna na bieguny właśnie się zaczęła first appeared on AstroNET – Polski Portal Astronomiczny.