List otwarty do Premiera w sprawie zanieczyszczenia sztucznym światłem

Pilna potrzeba wprowadzenia regulacji prawnych związanych z zanieczyszczeniem światłem.

Niedawno z Sejmu do Prezesa Rady Ministrów trafił dezyderat jednej z komisji dotyczący potrzeby wprowadzenia przepisów prawnych regulujących kwestie zanieczyszczenia światłem. Z okazji Międzynarodowego Tygodnia Ciemnego Nieba Polskie Towarzystwo Astronomiczne apeluje do Premiera o poparcie rozwiązań prawnych związanych z tym problemem.

Polskie Towarzystwo Astronomiczne  (PTA) wystosowało list otwarty do Prezesa Rady Ministrów, Donalda Tuska. W liście zadeklarowano poparcie PTA dla stanowiska sejmowej Komisji do Spraw Petycji, która wskazuje, iż problem zanieczyszczenia światłem wymaga kompleksowego rozwiązania prawnego. Zawarto też argumenty, odniesienia do literatury i przykłady krajów, które już wprowadziły przepisy tego rodzaju.

Zachęcamy organizacje z różnych dziedzin (np. medyczne, ekologiczne), parki krajobrazowe, parki narodowe i wszelkie inne podmioty oraz osoby do wsparcia inicjatywy. Niech Polska będzie krajem nowoczesnym również pod względem podejścia do problemu nadmiernego zanieczyszczenia sztucznym światłem.

W dniach 21-28 kwietnia 2025 r. trwa Międzynarodowy Tydzień Ciemnego Nieba, w ramach którego na całym świecie prowadzone są różne akcje edukacyjne. Na czym polega problem z zanieczyszczeniem światłem? Na świecie jest coraz więcej sztucznego światła w nocy. Powoduje to szereg negatywnych konsekwencji dla zdrowia ludzi (np. problemy ze snem u części osób), na rośliny i zwierzęta, na stan środowiska (np. w Polsce większość energii elektrycznej produkowana jest z węgla), a także straty finansowe dla budżetów miast i gmin (niewłaściwie skonstruowane lampy powodują marnowanie energii na świecenie dookoła, zamiast oświetlać kierunkowo daną ulicę czy plac). Z kolei z perspektywy badań astronomicznych, coraz większe rozświetlenie nieba sztucznym światłem znacznie je utrudnia lub wręcz uniemożliwia w wielu miejscach.

Przy czym nikt nie domaga się „wyłączenia wszystkich świateł”, tylko apelujemy o stosowanie oświetlenia w sposób odpowiedzialny. Aby to działało, potrzebne są uregulowania prawne, na przykład stosowne normy w prawie budowlanym czy prawie o energetyce, albo konieczność uwzględniania zanieczyszczenia światłem w trakcie oceny wpływu inwestycji na otoczenie. Być może nie wszędzie trzeba świecić całą noc, albo nie we wszystkich godzinach oświetlenie musi być ono włączone na 100% mocy.

W Polsce spośród instytucji państwowych działania podejmuje Rzecznik Praw Obywatelskich. Również Ministerstwo Klimatu i Środowiska w korespondencji z Polskim Towarzystwem Astronomicznym wskazywało, iż rozumie problem i widzi potrzebę jego rozwiązania prawnego.

Różne państwa wprowadziły ogólnokrajowe przepisy dotyczące przeciwdziałania nadmiernemu zanieczyszczeniu sztucznym światłem (np. Francja czy Chorwacja), początkowe prace zaczęły się także na poziomie Unii Europejskiej (podczas prezydencji hiszpańskiej w 2023 roku).

Wydawany przez Polskie Towarzystwo Astronomiczne portal internetowy www.urania.edu.pl zamieścił z okazji Międzynarodowego Tygodnia Ciemnego Nieba artykuł przedstawiający poglądy kandydatów na prezydenta w sprawie zanieczyszczenia świetlnego. Większość kandydatów, którzy udzielili odpowiedzi, deklaruje zrozumienie dla problemu i chęć wprowadzenia rozwiązań prawnych.

Polskie Towarzystwo Astronomiczne (PTA) to organizacja zrzeszająca zawodowych astronomów. Istnieje od 1923 roku. Prowadzi różnorodne projekty naukowe i edukacyjne. Stanowi też reprezentację środowiska astronomów badaczy kosmosu w kontaktach z instytucjami i władzami.

Więcej informacji:

• List otwarty Polskiego Towarzystwa Astronomicznego do Premiera – https://www.pta.edu.pl/pliki/pta-light-pollution-2025-04-23.pdf
• Lista otwarty Light Pollution Think Tank do Premiera – https://www.pta.edu.pl/pliki/lptt-list-otwarty-light-pollution.pdf
• Wypowiedzi kandydatów na prezydenta na temat problemu zanieczyszczenia sztucznym światłem – https://www.urania.edu.pl/wiadomosci/kandydaci-na-prezydenta-o-zanieczys…
• Dezyderat sejmowej Komisji do Spraw Petycji wysłany do Prezesa Rady Ministrów, wskazujący na potrzebę wprowadzenia rozwiązań prawnych – https://orka.sejm.gov.pl/opinie10.nsf/nazwa/pet_d82/$file/pet_d82.pdf
• Zanieczyszczenie światłem (polskie wydanie publikacji Międzynarodowej Unii Astronomicznej) – https://www.pta.edu.pl/pliki/zanieczyszczenie-swiatlem.pdf
• Zanieczyszczenie światłem w Polsce. Raport 2023 – https://lptt.org.pl/zasoby/lptt_raport_2023.pdf
• International Dark Sky Week – https://idsw.darksky.org/
• Ciemne Niebo – https://ciemneniebo.pl/
• Astroprocent – możliwość przekazania 1,5% swojego podatku na ochronę ciemnego nieba w Polsce – https://www.astroprocent.pl/
• Polskie Towarzystwo Astronomiczne – https://www.pta.edu.pl

(PTA)