Tajemniczy przycisk na starych pecetach. Oto do czego służył

W latach 80. i 90. XX wieku obudowy komputerów osobistych często zdobił tajemniczy przycisk oznaczony napisem „Turbo”. Dla wielu użytkowników, zwłaszcza ówczesnych młodych entuzjastów technologii, jego nazwa kojarzyła się ze wzrostem mocy i przyspieszeniem, niczym turbosprężarka w samochodzie. W rzeczywistości jednak funkcja tego przycisku była znacznie bardziej zaskakująca i związana z wyzwaniami technologicznymi tamtej epoki. Do czego naprawdę służył przycisk Turbo i dlaczego zniknął z komputerów?

Początki: problem z kompatybilnością

Historia przycisku Turbo zaczyna się w czasach, gdy komputery osobiste, takie jak IBM PC 5150 z 1981 roku, działały na procesorach Intel 8088 o taktowaniu 4,77 MHz. Oprogramowanie, zwłaszcza gry, było projektowane z myślą o tej konkretnej prędkości procesora. Twórcy aplikacji wykorzystywali cykle zegara procesora do synchronizacji animacji, tempa rozgrywki czy reakcji na polecenia użytkownika. Gdy na rynek zaczęły wchodzić szybsze procesory, jak Intel 80286 (12 MHz) czy 80386 (16 MHz i więcej), starsze programy działały na nich zbyt szybko – postacie w grach poruszały się w zawrotnym tempie, a aplikacje stawały się nieużyteczne.

Aby rozwiązać ten problem, producenci komputerów wprowadzili przycisk Turbo, który pozwalał użytkownikom przełączać się między trybem pełnej prędkości a trybem spowolnionym, bliższym oryginalnemu taktowaniu 4,77 MHz. Nazwa „Turbo” była jednak myląca – w większości przypadków wciśnięcie przycisku spowalniało komputer, a nie przyspieszało. Dlaczego więc wybrano tak przewrotną nazwę? To zasługa marketingu. Nikt nie chciałby kupować komputera z przyciskiem „Slow” (zwolnij), a „Turbo” brzmiało dynamicznie i przyciągało uwagę. Zresztą, wciąż nieźle brzmi i jest wykorzystywane, czego przykładem są działania Huawei.

Jak działał przycisk Turbo?

Mechanizm działania przycisku Turbo różnił się w zależności od konstrukcji komputera. Najczęściej nie zmieniał on bezpośrednio częstotliwości zegara procesora, co w elektronice lat 80. było trudne do zrealizowania. Zamiast tego chipset płyty głównej wprowadzał sztuczne opóźnienia, takie jak wyłączanie pamięci podręcznej (cache) lub dodawanie stanów oczekiwania (wait states), co spowalniało dostęp do pamięci. W efekcie procesor działał wolniej, zapewniając kompatybilność ze starszym oprogramowaniem. Niektóre komputery, jak klony IBM PC produkowane przez firmy takie jak Compaq czy Eagle, oferowały fizyczne przełączanie częstotliwości, np. z 8 MHz na 4,77 MHz.

Ciekawym dodatkiem były wyświetlacze LED na obudowach, które pokazywały aktualną częstotliwość procesora, np. 33 MHz w trybie „Turbo” i 16 MHz po jego wyłączeniu. W niektórych przypadkach wartości te były ustawiane za pomocą zworek i nie zawsze odzwierciedlały rzeczywistą prędkość – kolejny chwyt marketingowy.

Eagle PC Turbo – pionier przycisku

Jednym z pierwszych komputerów z przyciskiem Turbo był Eagle PC Turbo, wprowadzony w lipcu 1984 roku przez kalifornijską firmę Eagle Computer. Wyposażony w procesor Intel 8086 o taktowaniu 8 MHz, pozwalał użytkownikom przełączać się na tryb 4,77 MHz, zapewniając kompatybilność ze starszym oprogramowaniem. Ówczesna prasa technologiczna chwaliła to rozwiązanie. To właśnie Eagle spopularyzował termin „Turbo”, który szybko stał się popularny.

Przyspieszenie czy spowolnienie? Kontrowersje wokół funkcji

Choć większość źródeł potwierdza, że przycisk Turbo służył do spowalniania komputera, wśród użytkowników i forów internetowych, takich jak Reddit czy polskie Wykop.pl, toczyły się dyskusje na temat jego funkcji. Niektórzy twierdzą, że w określonych modelach, zwłaszcza z procesorami 386 lub 486, przycisk faktycznie zwiększał taktowanie, np. z 16 MHz do 33 MHz. Takie przypadki mogły wynikać z niestandardowych implementacji przez producentów lub błędnego podłączenia przycisku, co prowadziło do odwrotnego działania.

Zresztą wówczas wiele osób samodzielnie składało swoje komputery i niekiedy przycisk Turbo w ogóle nie był łączony z odpowiednim złączem na płycie głównej. Dziś składane pecety są już passe, choć składać jest dużo łatwiej. A niekiedy się to nawet opłaca, szczególnie w przypadku maszyny do grania.

Jednak wracając do funkcji przycisku Turbo, sądzę, że przyczyna sporu jest zupełnie niepotrzebna. Dyskusje na temat tego, czy przycisk Turbo przyspieszał czy spowalniał komputer, mają tyle sensu, co hipotetyczna debata nad funkcją włącznika światła i rozstrzyganie, czy on światło włącza, czy wyłącza. Poza tym w zależności od modelu i producenta mógł on działać w różny sposób, co tylko potęgowało zamieszanie wśród użytkowników. Nie było wówczas żadnej standaryzacji funkcji realizowanej przez Turbo, jedynie nazwa tego elementu na ówczesnych obudowach pecetów przyjęła się powszechnie.

Dlaczego przycisk Turbo zniknął?

Przycisk Turbo zaczął znikać z obudów komputerów w połowie lat 90. wraz z rozwojem technologii. Po pierwsze, twórcy oprogramowania przestali polegać na cyklach zegara procesora, wykorzystując zamiast tego zegar czasu rzeczywistego (RTC), który zapewniał stałą prędkość działania niezależnie od szybkości CPU. Po drugie, systemy operacyjne, takie jak Windows 95, lepiej zarządzały zasobami sprzętowymi, eliminując potrzebę ręcznego spowalniania. Pojawiły się także emulatory, jak DOSBox, które pozwalały uruchamiać stare gry w kontrolowanym środowisku z możliwością zdefiniowania z jaką szybkością dany program ma się uruchomić..

Standaryzacja komponentów i rosnąca moc procesorów, takich jak Intel Pentium i kolejne generacje, sprawiły, że przycisk Turbo stał się zbędny. W nowszych komputerach funkcje zarządzania taktowaniem przejęły oprogramowanie i BIOS, a współczesne procesory automatycznie dostosowują prędkość działania, tak jak i oprogramowanie ma w pełni dostosowywalną prędkość działania.

Turbo w kulturze i nostalgii

Dla wielu osób dorastających w latach 80. i 90. przycisk Turbo to symbol technologicznej magii tamtych czasów. Choć prawda okazała się mniej ekscytująca, przycisk ten pozostaje ikoną retroinformatyki, przypominającą o czasach, gdy każdy nowy komputer był przygodą.

Co ciekawe, idea „Turbo” powróciła w innej formie. W 2007 roku firma MSI wprowadziła przycisk Turbo w laptopach dla graczy, który zwiększał taktowanie procesora o 25%, z 2100 MHz do 2642 MHz. Współczesne technologie, jak tryb Turbo Boost w procesorach Intel, również w dość odległy sposób nawiązują do tej koncepcji, choć działają automatycznie i rzeczywiście przyspieszają działanie.

Przycisk Turbo to fascynujący relikt przeszłości, który łączy technologię z marketingowym sprytem. Choć w większości przypadków spowalniał komputer, by zapewnić kompatybilność ze starszym oprogramowaniem, dla wielu użytkowników był symbolem mocy i nowoczesności. Jego historia przypomina, jak szybko ewoluowała technologia komputerowa – od prostych przełączników na obudowie po zaawansowane systemy zarządzania energią. Następnym razem, gdy zobaczysz stary komputer z przyciskiem Turbo, uśmiechnij się – to kawałek historii, który wciąż budzi ciekawość i nostalgię.

Źródło: opracowanie własne. Zdjęcie otwierające: Smial / Wikimedia Commons

Część odnośników to linki afiliacyjne lub linki do ofert naszych partnerów. Po kliknięciu możesz zapoznać się z ceną i dostępnością wybranego przez nas produktu – nie ponosisz żadnych kosztów, a jednocześnie wspierasz niezależność zespołu redakcyjnego.

Artykuł Tajemniczy przycisk na starych pecetach. Oto do czego służył pochodzi z serwisu ANDROID.COM.PL - społeczność entuzjastów technologii.