500. rocznica hołdu pruskiego. Triumf, który stał się przestrogą

10 kwietnia 1525 roku na krakowskim rynku rozegrała się scena, którą można uznać za jeden z najwspanialszych momentów w historii polskiej dyplomacji i militarnej determinacji. W cieniu wież mariackich wielki mistrz zakonu krzyżackiego Albrecht Hohenzollern klęknął przed królem Polski Zygmuntem I Starym, złożył mu przysięgę wierności i przyjął od niego lenno – Prusy Książęce. Tak oto zakon, który przez ponad trzy stulecia był głównym wrogiem Korony, przestał istnieć jako niezależna potęga polityczna, a jego ziemie zostały podporządkowane Rzeczypospolitej.

Hołd pruski, centralny fragment obrazu, obraz Jana Matejko, 1882 r.

Dla ówczesnych obserwatorów była to chwila triumfu. Polska nie tylko zwyciężyła w wojnie zbrojnej, ale narzuciła Krzyżakom upokarzający pokój, nie angażując się przy tym w kosztowną okupację czy dalszy konflikt. Zakon został rozwiązany, a jego świecka kontynuacja – Prusy Książęce – miały pozostać wiernym lennem polskim. Ceremonia hołdu była nie tylko teatralnym symbolem siły, ale też manifestacją stabilności i wpływów Jagiellonów w regionie.

Z perspektywy 500 lat wiemy jednak, że w cieniu tego zwycięstwa zrodziło się niebezpieczeństwo, którego ówczesna polityka nie była w stanie przewidzieć. Albrecht Hohenzollern, choć formalnie poddańczy królowi Polski, rozpoczął budowę nowego, nowoczesnego państwa protestanckiego, opartego na centralizacji i lojalności wobec dynastii. Gdy jego potomkowie uzyskali zgodę na dziedziczenie Prus bez związku lennego z Rzeczpospolitą, rozpoczął się proces, który w przyszłości doprowadzi do powstania potężnego Królestwa Prus i włączenia tych ziem w rdzeń niemieckiej potęgi militarnej.

Dziś, w 500. rocznicę hołdu pruskiego, warto zatem spojrzeć na tamto wydarzenie z podwójnej perspektywy. Był to wielki moment politycznego zwycięstwa i skutecznego zakończenia wielowiekowego konfliktu z Zakonem Krzyżackim. Zygmunt Stary działał rozważnie, wykorzystując sytuację międzynarodową i słabość przeciwnika. Ale hołd pruski jest też lekcją o tym, jak ważna jest czujność wobec długofalowych skutków decyzji politycznych. Czasem największy triumf może stać się początkiem przyszłej katastrofy.

Dlatego rocznica hołdu pruskiego powinna być dla nas nie tylko okazją do dumy z przeszłości, ale i wezwaniem do odpowiedzialności za przyszłość. Triumfy są ważne, ale tylko mądra i konsekwentna polityka potrafi je utrzymać.

Na 500. rocznicę hołdu pruskiego przygotowaliśmy kilka artykułów historycznych, zapraszamy do ich lektury:

• Co by było, gdyby Zygmunt Stary posłuchał Jana Łaskiego? Prusy mogły być nasze
• Traktat krakowski. Gdyby następcy Zygmunta Starego dotrzymali jego postanowień nie byłoby Prus
• Hołd pruski 1525 roku. Jak wyglądała ceremonia lenna w Krakowie
• Hołd pruski i traktat krakowski. Sukces czy porażka Zygmunta Starego? Jakie były przyczyny i skutki hołdu?