Tylko ptaki wiedzą, co znaczą te dźwięki. Ich śpiew skrywa więcej, niż myślisz

Spis treści:

1. Ptasie głosy w tradycjach i religiach świata
2. Ptaki w muzyce – jak dźwięki natury inspirowały kompozytorów
3. Jak ptaki wytwarzają dźwięki? Anatomia śpiewu
4. Co oznaczają ptasie śpiewy?

Ptasi śpiew to jedno z najbardziej rozpoznawalnych i poruszających zjawisk w świecie przyrody. Od świtu do zmierzchu towarzyszy ludziom w różnych zakątkach świata – od górskich lasów, przez wiejskie pola, aż po miejskie parki. Ale dlaczego ptaki właściwie śpiewają? Co kryje się za ich melodiami, które często wydają się przypadkowe, a w rzeczywistości mają jasno określony cel? Ze śpiewem wiąże się wiele ciekawostek o ptakach.

Ptasie głosy w tradycjach i religiach świata

Od dawnych wierzeń po religie objawione – ptasie głosy symbolizowały to, co niewidzialne, boskie, ulotne i wieczne. W biblijnej „Pieśni nad Pieśniami”, śpiew ptaków zapowiadał nadejście wiosny i nowe życie. Dla pierwszych chrześcijan ich głosy były oznaką duchowego przebudzenia i uwielbienia Boga.

W Koranie znajdziemy wers: „Czyż nie widzisz, że wszystko, co na niebie i na ziemi, wysławia Boga – nawet ptaki, które rozpościerają skrzydła w locie?” (Surah An-Nur 24:41). To pokazuje, jak w islamie śpiew ptaków traktowany był jako forma modlitwy.

W buddyzmie, w „Sutrze Amitābhy”, opisana jest Kraina Wielkiego Szczęścia – zamieszkana przez białe żurawie, pawie i inne mistyczne ptaki. Ich harmonijne głosy miały przekazywać nauki Buddy. W tych tradycjach ptasi śpiew to pomost między ziemią a sferą duchową.

Ptaki w muzyce – jak dźwięki natury inspirowały kompozytorów

Ptasie głosy inspirowały muzyków od wieków. W XIII-wiecznej Anglii powstała jedna z najstarszych kompozycji – „Sumer is icumen in, Lhude sing cuccu!”, gdzie motyw kukułki symbolizował radość z nadejścia lata.

W renesansie Clément Janequin w utworze „Le chant des oiseaux” naśladował śpiew drozda, słowika i kukułki. Używał do tego dźwiękonaśladowczych sylab, tworząc muzyczną ilustrację wiosny.

Także Beethoven, w swojej VI Symfonii („Pastoralnej”), odtworzył głosy ptaków – kukułki, przepiórki i słowika – za pomocą orkiestry. Brzmienia te nadały jego dziełu wyjątkowo naturalny i organiczny charakter.

Jak ptaki wytwarzają dźwięki? Anatomia śpiewu

Śpiew ptaków opiera się na tym samym schemacie, co ludzka mowa. Ćwierkanie, klekotanie czy pohukiwanie – to efekty działania narządu zwanego syrinksem, znajdującego się tam, gdzie tchawica rozgałęzia się na oskrzela.

Kiedy powietrze przepływa przez syrinks, napotyka na błony i mięśnie, które drgają, wytwarzając dźwięk. Syrinks działa jak struny głosowe, ale z większą precyzją. Każda jego część może działać niezależnie, pozwalając ptakom śpiewać „dwugłosem”. Niektóre mięśnie syrinksu są tak drobne, że jeden nerw steruje jednym włóknem mięśniowym. To umożliwia ptakom ekstremalną kontrolę nad głosem, jego wysokością, głośnością i tempem.

Co ciekawe, na śpiew ptaków wpływa też zanieczyszczenie hałasem. Nowe badanie pokazuje, że wraz z ustaniem miejskiego zgiełku tej wiosny, dzienne i nocne śpiewy ptaków poprawiły się zaskakująco szybko.

Co oznaczają ptasie śpiewy?

Ptasie melodie to forma komunikacji. Używają ich do zwabiania partnerów, obrony terytorium, ostrzegania przed zagrożeniami i podtrzymywania więzi. U wielu gatunków śpiewają tylko samce, ale są wyjątki – np. chwastówka uboga z Afryki Środkowej, u której partnerzy tworzą wokalne duety. Zjawisko to badał polski biolog, prof. Tomasz Osiejuk z UAM.

Niektóre ptaki potrafią naśladować inne gatunki. Ich repertuar głosowy może być formą rywalizacji: im bardziej złożony śpiew, tym większe szanse na zdobycie partnera. Głos zdradza zdrowie, wiek i genetyczną jakość samca.

Źródło: National Geographic Polska

Nasz autor

Aleksander Kusznir

Pasjonat ptaków, fotograf i edukator przyrodniczy. Dziennikarz współpracujący z National-Geographic.pl. Najczęściej z pasją opisuje naturę – zarówno naszą polską, jak i z odległych zakątków świata. Inspirują go podróże, nowe doświadczenia i pyszna kawa.