Najsilniejsza burza słoneczna uderzyła w Ziemię ponad 12 tys. lat temu

Naukowcy znaleźli dowody na niezwykle silną burzę słoneczną, która uderzyła w Ziemię w 12 350 r. p.n.e. Według nich, zdarzenie to było około 500 razy bardziej intensywne niż burza z 2005 roku, najsilniejsza odnotowana współcześnie.

Węgiel-14 jest stale wytwarzany w górnych warstwach atmosfery w wyniku łańcucha reakcji inicjowanych przez promieniowanie kosmiczne. Ekstremalne zdarzenia słoneczne, w tym rozbłyski słoneczne i koronalne wyrzuty masy, mogą powodować ogromne skoki produkcji węgla-14. I na taki ekstremalny wzrost węgla-14 natrafili naukowcy analizujący słoje częściowo skamieniałych pni starożytnych drzew i wydobytych na powierzchnię lodowych rdzeni. Wzrost ten przypadł na rok 12 350 p.n.e.

Wyniki oraz opis badań ukazał się na łamach pisma „Earth and Planetary Science Letters” (DOI: 10.1016/j.epsl.2025.119383).

Najsilniejsza burza słoneczna

Międzynarodowy zespół naukowców znalazł dowody sugerujące, że w roku 12 350 p.n.e. miało miejsce potężne wydarzenie słoneczne. Wykorzystując nowo opracowany model o nazwie SOCOL:14C-Ex, specjalnie zaprojektowany do wykrywania burz słonecznych w warunkach klimatu glacjalnego, badacze ustalili, że wykryte zdarzenie było około 18 proc. silniejsze niż potężna burza, która uderzyła w Ziemię w 775 r. n.e.

– W porównaniu z największym zdarzeniem współczesnej ery satelitarnej, burzą z 2005 r., starożytne zdarzenie z 12 350 r. p.n.e. było ponad 500 razy intensywniejsze, według naszych szacunków – powiedziała Kseniia Golubenko z Uniwersytetu w Oulu w Finlandii.

Dowody na tego typu zdarzenia pochodzą z analiz słojów prastarych drzew. Jednak w tym przypadku naukowcy musieli zmierzyć się ze złożonością szacowania słojów drzew w warunkach lodowcowych. Właśnie po to był potrzebny nowy model SOCOL:14C-Ex. Badacze zweryfikowali go przy użyciu danych z słojów drzew z wydarzenia z 775 r. n.e.

Burze słoneczne

Nasza planeta jest nieustannie bombardowana przez kosmiczne cząstki. Czasem jednak ten strumień cząstek jest szczególnie silny. Ma to związek z burzami słonecznymi. Od 70 lat naukowcy badają to zjawisko za pomocą bezpośrednich obserwacji Słońca. Badania te pogłębiły naszą wiedzę na temat tego, w jaki sposób burze słoneczne mogą stanowić zagrożenie dla sieci elektrycznej, różnych systemów komunikacyjnych, satelitów i ruchu lotniczego. Jednak dalej wiemy za mało o tych zdarzeniach, by się przed nimi skutecznie chronić.

Burze te są wynikiem potężnych eksplozji na powierzchni Słońca. Wiążą się z emisją w przestrzeń kosmiczną ogromnych ilości energii i materii. Część wyrzucanych w kosmos naładowanych cząstek dociera do Ziemi uderzając w pole magnetyczne i powodując jego nagłe zmiany. W zależności od swojej siły, burze te mogą uszkodzić satelity telekomunikacyjne, zakłócić transmisje radiowe, a nawet spowodować zniszczenia w infrastrukturze energetycznej.

– Wydarzenie z 12 350 r. p.n.e. pokazuje, jak może wyglądać najgorszy scenariusz. Zrozumienie jego skali jest kluczowe dla oceny ryzyka, jakie przyszłe burze słoneczne stwarzają dla współczesnej infrastruktury, takiej jak satelity, sieci energetyczne i systemy komunikacyjne – zaznaczyła Golubenko.

Ekstremalne burze słoneczne mogą mieć ogromny wpływ na Ziemię. Mogą trwale uszkodzić transformatory w naszych sieciach elektroenergetycznych, powodując powszechne przerwy w dostawie prądu, mogące trwać miesiącami. Mogłyby również spowodować trwałe uszkodzenie satelitów, na których wszyscy polegamy w nawigacji i telekomunikacji, czyniąc je bezużytecznymi. Stworzyłyby również poważne ryzyko w postaci zwiększonego promieniowania dla astronautów przebywających w przestrzeni kosmicznej.

Do tej pory zidentyfikowano dziewięć takich ekstremalnych burz słonecznych w ciągu ostatnich 15 tys. lat. Ostatnie miały miejsce w latach 993 i 774. Nieco mniej intensywne burze zdarzały się częściej, a najbardziej znaną jest tzw. Burza Carringtona z 1859 roku.

Źródło: University of Oulu, Science Alert, fot. NASA