Ten ptak o pięknych barwach zimą licznie odwiedza Polskę

Spis treści:

1. Czerwona czapeczka to wyróżnik czeczotki
2. Liczny gość w Polsce
3. Smakoszka nasion
4. Lęgi czeczotki

Gdy z zarośli dobiega charakterystyczne „cze, cze, cze”, to znak, że w pobliżu kryje się czeczotka. Warto wypatrywać tego pięknego ptaka. Trudno bowiem wskazać drugiego przedstawiciela rodziny łuszczakowatych, który byłby tak pięknie upierzony.

Czerwona czapeczka to wyróżnik czeczotki

Niewprawnemu obserwatorowi trudno jest odróżnić czeczotkę od pozostałych wróblowych. Ten niewielki ptak ma krągłą sylwetkę i rozmiary zbliżone do wróbla zwyczajnego. Osiąga około 13 cm długości i od 22 do 25 cm rozpiętości skrzydeł. Ma ciemno kreskowaną głowę, wierzch, boki i kuper. Krótki, stożkowaty dziób ma barwę żółtą. Pióra nosowe są ciemne, a na podbródku ptaka widoczny jest ciemny, niemal czarny śliniak. Ogon jest wąski, z wcięciem na zakończeniu. Na pokrywach skrzydeł wyróżniają się białe paski. Środkowa pokrywa podogonowa jest ciemna.

Na pierwszy rzut oka, czeczotka zwyczajna przypomina innego przedstawiciela rodziny łuszczakowatych – makolągwę. Ma podobną sylwetkę, podobnie zachowuje się w okresie przelotów. Wystarczy jednak dokładnie przyjrzeć się zaobserwowanemu okazowi. Czeczotka na ciemieniu ma czerwone pióra. To wyróżnik tego gatunku.

Ognisty ptak

W okresie godowym u samców czerwony kolor pojawia się także na czole, policzkach i piersi. To właśnie tej cesze ptak zawdzięcza swoją nazwę gatunkową – Acanthis flammea – w której drugi człon oznacza „ogień”. U samic czerwona czapeczka jest mniejsza. Tylko niektóre osobniczki mają nieliczne bladoróżowe pióra na piersi, której jednak nie są tak efektowne jak u samców w okresie godowym.

Czy to pisklę, czy samica?

O ile odróżnienie samca od samicy nie jest trudnym zadaniem, to rozpoznanie osobników młodocianych stanowi już większe wyzwanie. Pisklęta są podobne do matki i tak jak ona mają nieco ciemniejsze upierzenie od samców. Od samic różnią się ciemieniem, które jest nieco bledsze.

Liczny gość w Polsce

Czeczotka to ptak północy. Zaskakujące, prawda? W końcu północna Eurazja i strefa polarna kojarzą się przede wszystkim z białym ubarwieniem, które zapewnia świetny kamuflaż wśród wszechobecnych tam połaci śniegu. Nie wszystkie żyjące tam zwierzęta są jednak jednolicie ubarwione i czeczotka wcale nie jest wyjątkiem. Przykładem niech będą gil i jemiołuszka.

Zasięg występowania tego gatunku to lasotundra i granice tundry w całej Eurazji. Na północy występują licznie, a i w Polsce zdarzają się zimy, kiedy te pięknie upierzone ptaki odwiedzają nasz kraj całymi chmarami. Jak licznymi? Czasami zimują u nas stada składające się z kilku tysięcy osobników, ale bywa też, że zalatuje do nas znacznie skromniejsza grupa. Liczebność jest uzależniona przede wszystkim od pogody i dostępności pokarmu w krajach, w których gniazdują.

Osobniki zimujące i gniazdujące

Do Polski przylatują przede wszystkim osobniki z Finlandii i Rosji. To przedstawiciele gatunku czeczotka zwyczajna. Okazjonalnie pojawia się u nas także czeczotka brązowa, która od gatunku nominatywnego różni się upierzeniem – zamiast czerwonej ma na głowie żółtawą lub pomarańczową plamę. Jeszcze rzadziej pojawia się u nas czeczotka tundrowa.

A co z ptakami gniazdującymi? Ich liczebność jest oceniana na około 200–300 okazów. Najwięcej przedstawicieli tego gatunku występuje na Pomorzu, w Sudetach i Tatrach.

Kiedy wypatrywać czeczotki?

Ptaki gniazdujące są raczej skryte. Chowają się wśród drzew iglastych i zdecydowanie łatwiej je usłyszeć niż zobaczyć. Co innego zimą. Gdy nalatują Polskę, wyraźnie wyróżniają się na tle rodzimej awifauny. Czeczotki zaczynają pojawiać się u nas już pod koniec września. Najłatwiej zaobserwować je na przełomie października i listopada.

Smakoszka nasion

Dziób czeczotki nie jest okazały, za to mocny i ostry. To idealne narzędzie do rozbijania łupin i wydłubywania z nich nasion. Bo to właśnie nasiona stanowią pożywienie tego ptaka. Czeczotka gustuje w zarodnikach drzew iglastych, olchy i brzozy, ale nie tylko. Nie gardzą też nasionami innych roślin.

Czeczotka żeruje nie tylko na drzewach i krzewach. Można spotkać ją także pożywiającą się na ziemi. Poza nasionami, w jej jadłospisie okazjonalnie pojawiają się też liście, pędy, pąki, owoce i rzadko drobne bezkręgowce.

Lęgi czeczotki

Czeczotka wyprowadza do dwóch lęgów w roku (najczęściej jeden), w maju i czerwcu. Na niewysokich drzewach i krzewach lub wśród gałęzi kosodrzewiny wije okrągłe gniazdo z traw i korzeni, przypominające nieco „koszyczek” makolągwy. Schronienie wyściela piórami i sierścią.

Samica znosi 5–6 niebieskawych, rdzawo nakrapianych jaj. Wysiaduje je przez 10–13 dni. Tuż po wykluciu, samica musi ogrzewać potomstwo swoim ciałem, więc obowiązek żywienia partnerki i piskląt spada na samca. Później karmieniem młodych zajmują się oboje rodzice. Młode opuszczają gniazdo po około 14 dniach.

Nasz autor

Artur Białek

Dziennikarz i redaktor. Wcześniej związany z redakcjami regionalnymi, technologicznymi i motoryzacyjnymi. W „National Geographic” pisze przede wszystkim o historii, kosmosie i przyrodzie, ale nie boi się żadnego tematu. Uwielbia podróżować, zwłaszcza rowerem na dystansach ultra. Zamiast wygodnego łóżka w hotelu, wybiera tarp i hamak. Prywatnie miłośnik literatury.