Trójoki drapieżnik sprzed pół miliarda lat

Kanadyjscy badacze odkryli skamieniałości nieznanego dotąd morskiego drapieżnika, który żył ponad 500 milionów lat temu. Miał troje oczu, szczęki najeżone ostrymi zębami i składający się z wielu segmentów odwłok, gdzie mieściły się jego skrzela.

Na skamieniałość nieznanego drapieżnika sprzed pół miliarda lat natknęli się paleontolodzy z Manitoba Museum i Royal Ontario Museum w Kanadzie. Stworzenie zostało odkryte w bogatych złożach skamieniałości zwanych Łupki z Burgess (z j. ang. Burgess Shale), które znajdują się w obrębie Parku Narodowego Yoho, w południowo-wschodniej części Kolumbii Brytyjskiej w Kanadzie. Drapieżnik został nazwany Mosura fentoni, a jego szczegółowy opis ukazał się na łamach pisma „Royal Society Open Science” (DOI: 10.1098/rsos.24212).

„Ćma morska”

Doskonale zachowana skamieniałość zawierała stworzenie należące do wymarłej grupy znanej jako radiodonty. Radiodonty to grupa stawonogów, która żyła w okresie kambryjskim.

Mosura fentoni, określana przez badaczy również jako „ćma morska”, była wielkości ludzkiego palca wskazującego, miała troje oczu, ostre, kolczaste pazury, okrągłą paszczę najeżona ostrymi zębami i rzędy wyrostków wzdłuż boków, które prawdopodobnie pomagały pływać. Odkryty okaz liczy 506 milionów lat.

Mosura fentoni posiadał też cechy nigdy nie widziane u radiodonta, choć znane z innych grup zwierząt. – Mosura fentoni ma 16 ściśle upakowanych segmentów wyłożonych skrzelami na tylnej części ciała – powiedział kierujący badaniami Joe Moysiuk z Manitoba Museum. – To świetny przykład ewolucyjnej konwergencji z grupami współczesnymi, takimi jak kraby, krocionogi i owady, które dzielą partię segmentów z narządami oddechowymi na tylnej części ciała – dodał.

Powód tej intrygującej adaptacji pozostaje niepewny, ale naukowcy sugerują, że może być on związany z konkretnymi preferencjami siedliskowymi lub cechami behawioralnymi ćmy morskiej, które wymagały bardziej wydajnego oddychania. Mosura fentoni jest daleko spokrewniona z ćmami, pająkami, krabami i krocionogami.

„Radiodonty były pierwszą grupą stawonogów, która rozgałęziła się w drzewie ewolucyjnym, więc dostarczają kluczowego wglądu w cechy przodków dla całej grupy. Nowy gatunek podkreśla, że ​​te wczesne stawonogi były już zaskakująco zróżnicowane i adaptowały się w sposób porównywalny do swoich odległych współczesnych krewnych – przyznał Jean-Bernard Caron z Royal Ontario Museum, współautor publikacji.

Zadziwiające szczegóły anatomii

Odkryta skamieniałość jest w doskonałym stanie. Widać szczegóły anatomii wewnętrznej, w tym elementy układu nerwowego, układu krążenia i przewodu pokarmowego. – Bardzo niewiele miejsc ze skamieniałościami na świecie oferuje taki poziom wglądu w miękką anatomię wewnętrzną. Możemy zobaczyć ślady reprezentujące wiązki nerwów w oczach, które były zaangażowane w przetwarzanie obrazu, tak jak u żywych stawonogów. Szczegóły są zdumiewające – wyjaśnił Caron.

Zamiast tętnic i żył, Mosura fentoni miała „otwarty” układ krążenia, w którym serce pompowało krew do dużych wewnętrznych jam ciała zwanych lacunae. – Dobrze zachowane lacunae układu krążenia pomagają nam interpretować podobne, ale mniej wyraźne cechy, które widzieliśmy wcześniej w innych skamieniałościach. Okazuje się, że zachowanie tych struktur jest powszechne, co potwierdza starożytne pochodzenie tego typu układu krążenia – zaznaczył Moysiuk.

Do tej pory odkryto 61 skamieniałości Mosura fentoni. – Kolekcje muzealne, stare i nowe, to bezdenna kopalnia informacji o przeszłości. Jeśli myślisz, że widziałeś już wszystko, wystarczy otworzyć szufladę muzeum – powiedział Moysiuk.

Źródło: Royal Ontario Museum, fot. Danielle Dufault/ ROM